Διακονία καὶ ὑγιεία. Ἱστορικὲς ἀναδρομὲς - Σημερινὲς ἀντιλήψεις καὶ παρανοήσεις:του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου π. Δοσιθέου

Γνωρίζω πολὺ καλῶς ὅτι ὠκεανὸς εἰς κοτύλην οὐ χωρεῖ. Ὁπότε ἀκροθιγῶς καὶ δίκην ἀκρίδος ἀπὸ κλαδίσκου εἰς κλαδίσκον, ἅπτομαι τοῦ θέματος.

Ἡ ὀρθόδοξος πίστις ἑδράζεται ὡς πρᾶξις εἰς δύο πόδας.

Πρῶτος ποῦς τὰ ἕξ τινα τοῦ Κυρίου (Ματθαίου ΚΕ΄, 35 καὶ ἑξῆς) καὶ τὰ περὶ ἀληθοῦς θρησκείας Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. «Θρησκεία καθαρὰ καὶ ἀμίαντος παρὰ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ αὕτη ἐστιν, ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν, ἄσπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου» (Ἰακώβου Α΄, 27).

Δεύτερος ποῦς ἡ μεταξὺ τῶν Χριστιανῶν ἰσότης, «οὐ γὰρ ἵνα ἄλλοις ἄνεσις, ὑμῖν δὲ θλίψις, ἀλλ' ἐξ ἰσότητος ἐν τῷ νῦν καιρῷ τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα, ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένηται εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται ἰσότης» (Β΄ Κορινθίους Η΄, 13,14).

Ἀλλ' αὐτὸς ὁ ποῦς συνετρίβη ἐν τῷ τότε καιρῷ μετὰ βίας ἐπ' ὀλίγον διατηρηθείς.

Ἡ προσπάθεια τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ἵν' ἔχωσι τά «πάντα κοινὰ» ἠτόνησε μέτ' οὐ πολύ. Κράτησε ἀπ' τὰ σῦκα ὡς τὰ σταφύλια· «ὃς μὲν πεινᾷ, ὃς δὲ μεθύει»
(Α΄ Κορ. ΙΑ΄, 21).

Τὸ βρέφος ἦν θνησιγενές.

Ἀκόμη καὶ εἰς κοινοβιακὰς μονάς, αἵτινες ἐνεκαυχῶντο ὅτι συνέχιζαν τὴν κοινὴν ζωὴν τῆς πρώτης ἐκκλησίας, λίαν ἐνωρὶς εἰσήχθησαν ἐνδοκοινοβιακαὶ διακρίσεις.

Διῃρέθησαν εἰς μικροσχήμους καὶ μεγαλοσχήμους.

Διὰ τοὺς ἡγουμένους «βρωθήσεται αὐτῷ ἑκάστης ἡμέρας τὸ ἀφρᾶτον... καὶ οἶνος κρείττων ποθήσεται καὶ ὀψώνιον ἐκ τοῦ δοχείου δοθήσεται»
(Τυπικόν μονῆς Παντοκράτορος ΙΒ΄ αἰῶνος ἐν Δ/σκη Τυπικὰ Α΄, 674),

ὁπότε δικαιολογοῦνται πως αἱ ὑπερβολαὶ Θεοδώρου τοῦ Πτωχοπροδρόμου:
«Ἐκεῖνοι τὴν σεμίδαλιν, ἡμεῖς τὸν πιτυροῦντα, ἐκεῖνοι τὸ ἀφρᾶτον τὸ ζεστόν, ἀεὶ μὲ τὸ σησάμιν, ἡμεῖς δὲ τὸν χονδρόχυλον, τὸν στακτοκυλισμένον».

Ἐγένετο ἐπίσης διάκρισις καὶ διά τινας προὔχοντας τούς «ἁβροτέρᾳ συντεθραμμένους διαγωγῇ» (αὐτόθι σ. 671).

Πρόσθες καὶ τὰς διακρίσεις μεταξὺ πτωχῶν καὶ πλουσίων μονῶν,
ὁπότε τὰ περὶ ἰσότητος κατέστησαν θλιβερὰ ἀνάμνησις.

Μένει λοιπὸν τὸ πρῶτον.

Τὸ ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανὰ καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν καὶ τὰ ἕξ τινα τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου. Καὶ ἐξ αὐτῶν, ὅμως, πολλὰ συνερικνώθησαν ἕως ἀφανισμοῦ· ὅ,τι πρότερον ἦτο καθῆκον πάντων, καθὼς δὲν ὑπῆρχαν πλούσιοι καὶ πτωχοὶ στὶς πρῶτες χριστιανικὲς κοινότητες. Πτωχοὶ βοηθοῦσαν πτωχούς. Ὅταν ἀργότερα ὁ πλοῦτος κατέστη ἴδιον τῶν ὀλίγων,
τότε ἄρχισε νὰ ὑπερισχύῃ ἡ ἐλεημοσύνη.

Κάτι νὰ δίδωμε στοὺς ἀναξιοπαθοῦντες. Ἀλλὰ καὶ σ' αὐτὸ ἦσαν φειδωλοί.

Οἱ καρδιὲς ἐσκλήρεναν ὁσημέραι. Γράφει ἢ μᾶλλον ἀναγκάζεται νὰ γράφῃ, ὁ Μέγας Βασίλειος: «Οἶδα πολλοὺς νηστεύοντας, προσευχομένους, στενάζοντας, πᾶσαν τὴν ἀδάπανον εὐλάβειαν ἐνδεικνυμένους, ὀβολὸν δὲ ἕνα μὴ προϊεμένους τοῖς θλιβομένοις.

Τί ὄφελος τούτοις λοιπόν;

Οὐ γὰρ παραδέχεται αὐτοὺς ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Πολλάκις δὲ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος προτρέπει - δὲν γνωρίζω ὅμως πόσον ἐπιτυχῶς - τοὺς πιστοὺς εἰς ἐλεημοσύνην «διὰ τοὺς ταῖς θύραις τῶν ἐκκλησιῶν παρακαθημένους πένητας».

Οὗτοι ἦσαν κατὰ τὸν ἱερὸν Πατέρα «αἱ λογικαὶ χελιδόνες, αἱ τῶν ψυχῶν εὐαγγελιζόμεναι λογικὸν ἔαρ, οἱ αἰδέσιμοι πρὸς τὸν Δεσπότην μεσῖται, οἱ ἀήττητοι ῥήτορες ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀνταποδόσεως»
(Εἰς τὰς ι΄ Παρθένους, ὁμιλία, ἐκ τῶν Spuria).

Ἡ πληθὺς πατερικῶν ὁμιλιῶν περὶ ἐλεημοσύνης, καταδεικνύουν τὴν ἀπροθυμίαν τῶν ἐχόντων νὰ ἀποχωρισθοῦν ἔστω καὶ ἐλάχιστα ἐκ τῶν ἀποθησαυρισθέντων.
Ὅμως πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἦσαν πρόθυμοι εἰς δαπάνας
γιὰ πολυτελεῖς εἰς ναοὺς διακοσμήσεις.

Αὐτὸ ἐξοργίζει τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο:

«Μὴ νομίζωμεν ἀρκεῖν ἡμῖν εἰς σωτηρίαν, εἰ χήρας καὶ ὀρφανὰ ἀποδύσαντες, ποτήριον χρυσοῦν καὶ λιθοκόλλητον προσενέγκοιμεν τῇ τραπέζῃ. Εἰ γὰρ βούλει τιμῆσαι τὴν θυσίαν, τὴν ψυχὴν προσένεγκε, δι' ἣν καὶ ἐτύθη· ταύτην χρυσῆν ποίησον· ἂν δὲ αὕτη μένῃ μολύβδου καὶ ὀστράκου χεῖρων, τὸ δὲ σκεῦος χρυσοῦν, τί τὸ κέρδος;
Oὐ γὰρ χρυσοχοεῖον, οὐδὲ ἀργυροκοπεῖον ἐστὶν ἡ Ἐκκλησία,
ἀλλὰ πανήγυρις ἀγγέλων · διὸ ψυχῶν ἡμῖν δεῖ.

Οὐκ ἦν ἡ τράπεζα ἐξ ἀργύρου τότε ἐκείνη, οὐδὲ τὸ ποτήριον χρυσοῦν, ἐξ οὗ ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς ὁ Χριστὸς τὸ αἷμα τὸ ἑαυτοῦ... Βούλει τιμῆσαι τοῦ Χριστοῦ τὸ σῶμα; Μὴ περιΐδης αὐτὸν γυμνόν. Οὐδὲ γὰρ σκευῶν χρείαν ἔχει χρυσῶν ὁ Θεός, ἀλλὰ ψυχῶν χρυσῶν... Ποτήριον χρυσοῦν ποιεῖς καὶ ποτήριον ψυχροῦ οὐ δίδως;»
(ὁμιλία Ν΄ εἰς Ματθαῖον).

Ἐφ' ὅσον ἐψύχετο τοῦ χρόνου προϊόντος ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν καὶ οἱ ἔχοντες καὶ κατέχοντες ἐπολυπλασιάζοντο καὶ ἡ ψαλίδα ἀνοίγετο ὅλο καὶ περισσότερο, κράτος καὶ Ἐκκλησία μετὰ τὴν παῦσιν τῶν διωγμῶν κατενόησαν ὅτι ἡ ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία ἀνακουφίσεως δὲν ἦτο ἐπαρκής.

Μπορεῖ κάποια μοναστήρια νὰ μοίραζαν στούς πυλῶνες των ψωμὶ -κυρίως περισσεύματα - ἢ ἄκρα χοίρων (τοὺς χοίρους τοὺς πωλοῦσαν, ὅρα Ἀββᾶ Ἀφθόνιον ΛΘ΄) γιὰ τοὺς γέροντες τῆς Πανοπόλεως, μπορεῖ πολλοὶ νύκτωρ νὰ ἔσπερναν τὰ χωράφια τῶν πτωχῶν (ὅ-ρα ΚΔ΄ ἐν τῷ Λειμωναρίῳ), μπορεῖ πολλοὶ νὰ ὑπῆρχαν «τὴν φιλαδελ-φίαν ἐπιδεικνύμενοι, τὴν φιλοξενίαν καὶ ἀγάπην καὶ ἐλεημοσύνας δι-απραττόμενοι καὶ τοῖς κάμνουσι βοηθοῦντες» (Λαυσαϊκὸ ΜΣΤ΄, Διήγησις Ἰωάννου), ἴσως ἀρκετοὶ μετὰ τὸν θερισμὸν διεμοίραζαν τὸν σῖτον μὲ τούς πτωχούς (Λαυσαϊκὸν ΟΣΤ΄, Περὶ Σεραπίωνος), ἀλλὰ ὅλα τοῦτα δὲν ἀρκοῦσαν.

Διὰ τοὺς καλοὺς μοναχοὺς ἴσχυε τό «μοναχὸς ἀνελεήμων δένδρον ἄκαρπον» (κατὰ Ἰσαὰκ τὸν Σῦρον) καὶ τό «ὅσον δύνῃ ἐργάζου ἐργόχειρον ἵνα ἐξ αὐτοῦ ποιήσῃς ἔλεος. Γέγραπται γάρ· Ἐλεημοσύνη καὶ πίστις καθαίρουσιν ἁμαρτίας»
(κατὰ τὸν ἀββᾶν Ποιμένα).
Ἀλλὰ δὲν θὰ ἀσχοληθοῦμε λεπτομερῶς μὲ τὶς ἐλεημοσύνες των, ποὺ ἦσαν πολλὲς πλὴν ὅμως ἐκάλυπταν ἐλάχιστον μέρος τῶν ἀναγκῶν.

Ἐξ ἄλλου ὡς λέγει ὁ Εὐστάθιος ὁ Θεσ/νίκης πολλοὶ ἐξ ἡμῶν τῶν μελανειμονούντων ἐσμέν τοῦ «συνάγειν οὐκέτι δὲ καὶ τοῦ σκορπίζειν».
Θέμα μας εἶναι ἡ ὀργανωμένη φιλανθρωπία διὰ πένητες, ἀσθενεῖς, ὀρφανά, λεπροὺς καὶ τὰ παρόμοια.

Κατηγορήθη βεβαίως ἡ πολιτεία τῆς Ῥωμανίας ὅτι ἔδιδε μὲν χορηγίας πρὸς ἀνακούφισιν, ἀλλὰ δὲν μεριμνοῦσε δι' ἀποκατάστασιν.

Διένεμε στὴν Πόλι καθημερινῶς ἄρτους στοὺς πτωχούς, ἀλλ' ἕως ἐδῶ.

Οἱ κατηγορίες αὐτὲς εἶναι ἄδικες. Οἱ πόλεμοι συνεχεῖς. Οἱ θεομηνίες πυκνές (θυμηθῆτε τὸν λόγο Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου εἰς τὸν πατέρα σιωπῶντα διὰ τὴν πληγὴν τῆς χαλάζης).

Οἱ πρόσφυγες ἀπειροπληθεῖς.

Ἡ ἀνασφάλεια καὶ ἡ ἐκ ταύτης ἀστυφιλία ἀσφυκτική.

Προσπαθοῦσε, ἐπύκτευε καὶ προσέφερε μαζὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία ὅσα μποροῦσε.

Ἐμεῖς ἐδῶ ἀναφερόμεθα σὲ σπουδαία κέντρα εὐποιΐας.

Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος ἐχειροτόνησε ἑαυτὸν εἰς ξενοδόχον τῶν δεομένων.
Λαβὼν παρὰ τῶν ἀρχόντων ἀργύρια «διαφράξας τοὺς ἐμβόλους, καὶ στήσας κλίνας ὡς τριακοσίας, ἐνοσοκόμει τοὺς ἀσθενεστέρους, ἐπήρκει δὲ τοῖς λοιμώττουσι»
(Εἰς Λαυσαϊκόν, περὶ τοῦ Ἐφραίμ).

Εἰς Ἀλεξάνδρειαν μαρτυρεῖται πτωχεῖον λελωβημένων «εἰς μὲν τὰ ἀνώγεια ἔχων γυναῖκας, εἰς δὲ τὰ κατώγεια ἄνδρας» (Λαυσαϊκὸν Κεφ. ΣΤ΄). Ἰσίδωρος ἀνὴρ θαυμάσιος ἔν τε ἤθει καὶ γνώσει, προΐστατο νοσοκομείου. Ἀργότερον Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμων πέρα τῶν νοσοκομείων, ἠγόρασε ἑπτὰ οἰκίας διὰ τὰς ἐπιτόκους. Διὰ τοὺς πρόσφυγας ἐκ Παλαιστίνης ἐφρόντισε νὰ δίδωνται ἀνὰ ἓν κεράτιον διὰ τοὺς ἄνδρας καὶ ἀνὰ δύο διὰ τὰς γυναῖκας, οὔσας ἀσθενέστερα σκεύη.

Ἐξαιροῦμεν τὸ ἔργον τοῦ Μ. Βασιλείου εἰς Καισάρειαν, διότι εἶναι γνωστὸν τοῖς πᾶσι. «Ἐκεῖ νόσος φιλοσοφεῖται, συμφορὰ μακαρίζεται καὶ τὸ συμπαθὲς δοκιμάζεται» (Γρ. Θεολ. Ἐπιτάφιος εἰς Μ. Βασ.).

Νοσοκομεῖα ὑπῆρχον εἰς Ἄγκυραν τῆς Γαλατίας. Γνωστὴ ἡ ἱστορία περὶ Σεβηριανοῦ καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, οἵτινες ἦσαν «διανέμοντες ἐκκλησίαις καὶ μοναστηρίοις καὶ ξενοδοχείοις» τὸν πλοῦτον αὐτῶν (Λαυσαϊκόν, ΡΙΔ΄).

Εἰς Συρίαν ὁ ἅγιος Λιμναῖος (Φεβρουαρίου ΚΒ΄) «τοὺς τὸ βλέπειν ἀφῃρημένους καὶ προσαιτεῖν ἠναγκασμένους συναγαγὼν καὶ κελλία οἰκοδομήσας, ἀνάλογα τῆς τούτων πληθύος, ἐν τούτοις διάγειν ἐκέλευσε, τὴν ἀναγκαίαν τροφὴν αὐτοῖς παρὰ τῶν πρὸς αὐτὸν ἀφικνουμένους ποριζόμενος».

Ἀκόμη καὶ στὸν μακρυνὸ Πόντο ὑπῆρχεν, ὡς λέγει ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος, πτωχοτροφεῖον διὰ φιλοξενίαν λελωβημένων καὶ ἀδυνάτων «ἐπιχορηγοῦσι δὲ τὸ κατὰ δύναμιν οἱ τῶν ἐκκλησιῶν προστάται» (Πανάριον 75,1).

Οὐκ ἀμνημονήσομεν τῆς Παλαιστίνης. Τῇ παρακλήσει τοῦ ἁγίου Σάββα, ὁ αὐτοκράτωρ Ἰουστινιανὸς ἔκτισεν «ἐν τῷ μέσῳ τῆς ἁγίας πόλεως» νοσοκομεῖον διὰ τοὺς προσκυνητάς, ἐκ διακοσίων κραββατίων «προσθεὶς καθαρὰν καὶ ἀδιάπτωτον πρόσοδον» (Κυρίλ. Σκυθ. Βίος Ἁγ. Σάββα). Φημισμένον ἦτο τὸ πτωχοτροφεῖον ἐν Ῥαιδεστῷ, ἔργον Μιχαὴλ τοῦ Ἀτταλειάτου (1078).

Ἐκεῖ ὅμως ὁποῦ ἤνθησεν ἡ ὀργανω-μένη φιλανθρωπία, ἦτο ἡ Κων/πολις.

Ὑπῆρχαν βρεφοτροφεῖα, πτωχογηροκομεῖα εἴκοσι ἑπτά.

Τὰ Ἀνθεμίου, τὰ Ἀρματίου, τὰ Γηραγάθης, τὰ Δεξιοκράτους, τὰ Ἑλένης, τὰ Εὐγενίου, τὰ Εὐφρατᾶ, τοῦ Ἡλιοῦ, τὰ Ἰσιδώρου, τὰ Καριανοῦ, τὰ ἐν τῷ ἁγίῳ Κλήμεντι, ἡ Κύφη, τὰ Μαγγάνων, τὰ Μελοβίου, τὰ Μυρελαίου, τὰ Ναρσοῦ, τὰ ἁγίου Παύλου, τὰ Πετρίου, τὰ Πέτρου, τὰ Πρασινᾶ, τὰ Ῥωμανοῦ, τὰ Τάγματος, τὰ Σεβήρου, τῆς Σκάλας, τὰ Φλωρεντίου, τὰ Ψαμαθᾶ, τὰ Κων/νου.
Ὑπῆρχαν νοσοκομεῖα ὡς τὸ περίφημον τῆς Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος, λεπροκομεῖα, 28 ξενῶνες, ὀρφανοτροφεῖα ὧν γνωστότερον τὸ τοῦ Ἁγίου Ἀπ. Παύλου τὸ κείμενον «ἐν τοῖς πρὸς Ἀκρόπολιν μέρεσιν».

Καὶ κοιτᾶξτε διαφορὰν νοοτροπίας δύο συγχρόνων Πατριαρχῶν:

Ὁ Θεόφιλος Ἀλεξανδρείας εἶχεν «λιθομανίαν» φαραώνιον εἰς οἰκοδομήματα, «ὧν οὐδαμῶς ἔχρηζεν ἡ Ἐκκλησία»
(Παλλαδίου βίος Ἰ. Χρυσοστόμου Κεφ. ΣΤ΄).

Ἐνῶ ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος: «κτίζει πλείονα νοσοκομεῖα, προκαταστήσας δύο τῶν εὐλαβῶν πρεσβυτέρων, ἔτι μὴν καὶ ἰατροὺς καὶ μαγείρους καὶ χρηστοὺς τῶν ἀγάμων ἐργάτας τούτοις εἰς ὑπηρεσίαν· ὥστε τοὺς ἐπιχωριάζοντας ξένους καὶ τῶν νόσων ληφθέντας τυγχάνειν ἐπιμελείας καὶ δι' αὐτὸ τὸ καλὸν καὶ διὰ τὴν τοῦ Σωτῆρος δόξαν»
(αὐτόθι Κεφ. Ε΄).
Ἀλλὰ καὶ εἰς χρόνους πανεσπερίας ἡ ὀργανωμένη φιλανθρωπία δὲν ἀνεστάλη.

Ἁπλῶς περιωρίσθη.
Γνωστὴ ἡ ἵδρυσις νοσοκομείου ὑπὸ τῆς Ἁγίας Φιλοθέης τῆς Ἀθηναίας (†1589).

Ἀπὸ τοῦ 1640 ὑπῆρχε νοσοκομεῖον στὴν Χίο, ἀλλὰ καὶ λεπροκομεῖο μὲ 30 οἰκίσκους. Στὴν Σμύρνη μαρτυρεῖται ἡ ὕπαρξις νοσοκομείου διῃρημένον εἰς τρία τμήματα.

Ἐπίσης στὸ Πόρτολεόνε, τὸν Πειραιᾶ δηλαδή, ὑπῆρχεν ὑποτυπῶδες νοσοκομεῖον εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ ΙΘ΄ αἰῶνος. Ὁμοίως καὶ στὸ Ἀϊβαλῆ, τὶς Κυδωνίες.
Στὴν Κων/πολι ὑπῆρχε φρενοβλαβεῖον στὴν Παναγία Σούδας, τὴν πλησίον τῆς Καλλιγαρίας Πύλης
(Ἐγρῆ Καποῦ).

Πρὸ τοῦ 1517 ἱδρύθη νοσοκομεῖον εἰς Γαλατᾶν. Ἐν συνεχείᾳ τὸ Ὀσπιτάλιον τῶν Γεμιτζήδων στὴν ἴδια περιοχή.

Σώζεται εἰσέτι ἡ ἐπι-γραφὴ ἀνακαινίσεως: «Ἔγκυψον ξένε νὰ ἰδῇς ἔργα φιλανθρωπίας γι-νόμενα εἰς ἀσθενεῖς, μετὰ πολλῆς προνοίας.

Εἰς τὸ νεόδμητον αὐτὸ σπητάλιον τοῦ Γένους μὲ ζῆλον ἀνακαινισθὲν διὰ ἠσθενημένους. Διὰ δαπάνης παγγενοῦς ἐπὶ πατριαρχείας Κυρίλλου, Ἰακώβου τε, πιστῆς δραγουμανίας, ἐπιστασίᾳ θερμουργῷ τιμίων ἐπιτρόπων καὶ Μάρκου ἀρχιτέκτονος, ἐπιεικοῦς τὸν τρόπον.
1814, Ἰανουαρίου Α΄». Ἠκολούθησεν ἄλλο εἰς Σταυροδρόμιον καὶ ἄλλο εἰς τοὺς ἑπτὰ κουλάδες τὸ Ἑπταπύργιον, πρὸ τοῦ 1753.

Τέλος ἱδρύθη τὸ Νοσοκομεῖον πλησίον τῆς Πηγῆς τοῦ Μπαλουκλῆ. Ἔναντι τῆς Πύλης τοῦ Βελιγραδίου, τῆς Παλαιᾶς τοῦ Ξυλοκέρκου, ἀντικρύζει κανεὶς σήμερα μιὰ μεγάλη ἐπιγραφή: Balıklı Rum Has-tanesi Vakfi ἤγουν Ἵδρυμα τοῦ Ῥωμαίϊκου Νοσοκομείου Μπαλουκλῆ. Σὲ μία περιοχὴ 164 στρεμμάτων στέκει ἀκόμη τὸ περίπυστο αὐτὸ Νοσοκομεῖο, μὲ ὅλες τὶς κλινικές, μὲ γηροκομεῖο, μὲ φρενοκομεῖο, μὲ κήπους καὶ μποστάνια, καύχημα τῆς ῥωμηοσύνης.

Σημειώνω ὅτι μὲ ἀπόφασι παλαιὰ πατριαρχική, τὰ ἔσοδα ἐκ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς ἦσαν ἀφιερωμένα στὸ Νοσοκομεῖο. Σημειώνω προσέτι ὅτι τὰ καταστήματα ποὺ περιβάλλουν τὸν ναὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος Ταξὶμ μεταξὺ τῆς İstiklal çaddesi καὶ Sivaselviler çaddesi ἔχουν δωρηθεῖ σ' αὐτὸ τὸ Νοσοκομεῖο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία.
Ἐρχόμεθα τώρα στὴν ἐποχή μας καὶ στὰ δικά μας.

Ἤδη ἀπὸ τὸ 1822 καταβάλλεται συστηματικὴ προσπάθεια περιθωριοποιήσεως τῆς Ἐκκλησίας. Δίδει προνόμια στούς ἐπισκόπους γιὰ νὰ μὴ μποροῦν νὰ ὁμιλοῦν καὶ νὰ μὴ διαμαρτύρονται γιὰ τὶς κοινωνικὲς ἀδικίες.

Μάλιστα ἀπὸ τοῦ 1833 ἡ Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία εὑρέθη σιδηροδεσμία ἑνὸς ἀνελέητου κρατισμοῦ καὶ ἐσύρετο ὄπισθεν τῆς Πολιτείας, ὡς ἐσύρετο ὁ νεκρὸς Ἕκτωρ ὄπισθεν τοῦ ἅρματος τοῦ Ἀχιλλέως.

Ἡ Ἐκκλησία ἐδικαιοῦτο νὰ ὑπάρχῃ μόνον ὡς δεκανίκι τῆς ἐξουσίας.

Καὶ οἱ ποιμένες κατέπινον τὸ καταπότιον ἄνευ ὕδατος.
Ὁπότε ἡ φιλανθρωπία ἔμεινεν ὡς ἐλεημοσύνη καὶ ἡ ἐλεημοσύνη ὡς οἶκτος. Ὁπότε ἀνεπτύχθησαν δύο θεωρίαι. Ἡ θεωρία τοῦ κατεστημένου καὶ ἡ θεωρία τῶν ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας διαμαρτυρομένων.
Κατὰ τὴν πρώτη, ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ὑπουργεῖον Κοινωνικῆς Προνοίας.

Ὁ παπᾶς εἶναι γιὰ τὴν ἐκκλησιά του καὶ μόνον.

Καὶ μὲ τὸ ποιμαντικὸν μέρος τί γίνεται;
Kαὶ ἂς ποῦμε ὅτι τὸ κράτος καλύπτει (ποὺ δὲν καλύπτει) ὅλες τὶς κοινωνικὲς ἀνάγκες. Μὲ τὴν ἀπελπισία τί γίνεται; Μὲ τὰ πνευματικὰ ἀδιέξοδα; Μπορεῖ ἡ ἀπρόσωπη πολιτεία νὰ παρηγορήσῃ, νὰ ὁμιλήσῃ γιὰ Βασιλεία οὐρανῶν, γιὰ ὑπομονή; Καὶ τὸ ποτήριον ψυχροῦ ὕδατος ποιός θὰ τὸ δώσῃ; Ὁ ἐναλλασσόμενος καὶ ἐν πολλοῖς ἄσχετος κρατικὸς ὑπάλληλος;

Ἐνθυμεῖσθε οἱ παλαιότεροι τὶς νοσοκόμες τῶν μεγάλων ἀθηναϊκῶν νοσοκομείων. Ἀνῆκαν σὲ χριστιανικὲς ὀργανώσεις. Δὲν ἦταν ὄνειδος. Ἔδιδαν ὅλη τους τὴν ὕπαρξι γιὰ τὸν ἀσθενῆ. Τώρα, ὅσες ἀποκλειστικὲς κι' ἂν βάλῃς, ἂν βεβαίως ἔχῃ ἡ τσέπη σου, ἡ μοναξιὰ θὰ κοι-μᾶται δίπλα σου, στὸ μαξιλάρι σου. Ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν ἀδελφῶν νοσοκόμων ἦλθε τὸ τέλος.

Ἡ Ποιμαίνουσα Ἐκκλησία θὰ μποροῦσε νὰ διακτινισθῇ σὲ ὅλα τὰ κοινωνι-κὰ στρώματα καὶ νὰ θεραπεύσῃ ἀνάγκες. Χρήματα ὑπάρχουν πολὺ περισσότερα ἀπὸ ὅσα ὑποπτευόμεθα. Θέλησις δὲν ὑπάρχει.
Ἀντὶ γιὰ ἐναποθέσεις καὶ καταθέσεις εἰς ὁμόλογα
ὑπάρχουν τρόποι διὰ πλουσίαν εὐποιΐαν.

Τὴν λύσι μᾶς τὴν δίδει Μιχαὴλ Η΄ ὁ Παλαιολόγος. Γράφει στὸ τυπικὸ τῆς Μονῆς ποὺ ἀνήγειρε: «Βούλεται ἡ Βασιλεία μου, ἵνα πᾶν, ὃ μετὰ συμπλήρωσιν ἑνὸς ἑκάστου ἔτους ἀπολιμπάνεται τῇδε τῇ ἱερᾷ Μονῇ χρηματικόν, ἐκδίδωται εἰς αἰχμαλώτων ἀνάῤῥησιν, εἰς ὀρφανῶν ἀντίληψιν, εἰς παρθένων ἀπορίᾳ συνεχομένων, ἐννόμου γάμου κοινωνίαν καὶ σύζευξιν.

Ἐὰν ταῦτα ποιήσητε ἑκατονταπλασίονα λήψεσθε καὶ ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσετε».
Τὰ περισσεύματα ναῶν, μονῶν καὶ ἐπισκοπῶν χάνονται εἰς τὸν Καιάδα.

Ὁ ᾍδης θὰ χορτάσῃ κόκκαλα,
ἀλλὰ τὰ θυλάκια πολλῶν ἐξ ἡμῶν δὲν θὰ χορτάσουν παράδες.
Ἡ ἄλλη πλευρά. Κοινωνικὸς χριστιανισμός. Ὄχι βαττολογίες, ὄχι ἀκολουθίες, μόνον λέντιον καὶ ἔξοδος ἀπὸ τὶς ἐκκλησίες. Θελκτικὸν τὸ ἄκουσμα. Ἀλτρουϊσμός. Ὁ ἄλλος, ὄχι ἐγώ. Κακῶς εἶπεν ὁ Κύριος «ὡς ἑαυτόν». Ἔπρεπε νὰ διδάξῃ «ὑπὲρ ἑαυτόν». Ἢ μήπως τὸ ἄλλαξαν οἱ ἀπόστολοι ἢ οἱ μετὰ ἀπὸ αὐτούς;
Ἀλλ' ἡ Ἐκκλησία ἄνευ ἀδιαλείπτου προσευχῆς, ἄνευ μετοχῆς εἰς μυστήρια, ἄνευ ἱερῶν ἀκολουθιῶν παύει νὰ εἶναι θεανθρώπινος ὀργανισμός.

Γίνεται σύλλογος ἀγαθοεργιῶν, καὶ μάλιστα εὐκόλως διαλυόμενος.
Χάθηκε ἡ μέση καὶ βασιλικὴ ὁδός;

Χάθηκε τὸ ἴσιωμα τῆς καμήλας;

Χάθηκε ἡ σύντηξις τῶν δύο αὐτῶν ἀπόψεων;
Πολλοὶ βεβαίως τῶν συγχρόνων μοναχῶν ὁμιλοῦν ἰδίως ὅταν πρόκειται δι’ ἔργα εὐποιΐας, γιὰ νοερὰ προσευχή, γιὰ γνόφον ἀγνωσίας,
γιὰ θέωσι καὶ ἄλλα τέτοια ἠχηρά.

Δυστυχῶς εἴμεθα κάθετοι. Ἐμεῖς, δηλαδὴ ἐγώ, καὶ ὁ Θεός.

Ὁ ἐμπεσὼν εἰς τοὺς λῃστὰς εἶναι γιὰ τοὺς κοσμικοὺς ποὺ εἶναι ὑποδεέστεροι ἡμῶν.

Ἡ τοῦ Θεοῦ θεραπεία εἶναι εὔκολος διότι ὁ Θεὸς εἶναι ἀνενδεής.

Τὶ γίνεται ὅμως διὰ τὸν ἐπιδεῆ καὶ τὸν ἐνδεῆ;

Ἀγνοοῦμε ὅτι ἡ πρὸς τὸν Θεὸν ὁδὸς διέρχεται διὰ τοῦ πλησίον;
Πέρα, λοιπόν, τῶν ποικίλων καὶ πονηρεπιπονήρων παρανοήσεων
ἃς ἔλθουμε κάποτε καὶ εἰς τὸν χῶρον τῶν κατανοήσεων.

Οἱ γύρω μας ἔχουν πληγάς.

Τὸ ἀντιπαρέρχεσθαι οὐκ ἔστιν ἴδιον χριστιανῶν καὶ δὴ μελανειμονούντων καὶ ἀπερικλυστοχείρων.

Οἱ λῃσταῖς περιπεσόντες ἀναμένουσιν ἐπίχυσιν οἴνου καὶ ἐλαίου.

Ἐὰν ἀδιαφορήσουμε ἡ κρίσις ἔσται ἀνίλεος τοῖς μὴ ποιήσασιν ἔλεος
(Ἰακώβου Β΄, 13).

Τρέμω δὲ μήπως ἀναγνώσω σὲ κάποιον τοῖχο κάτι ποὺ θὰ ἔχει γραφῇ γιὰ μένα προσωπικῶς:

Μανῆ, θεκέλ, φαρές.

πηγή:
Ποιμαντική Διακονία στό Χῶρο τῆς Ὑγείας
Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου